Η μάνα των σπόρων...

Χριστίνα Καραλέκα-Ντονά

Καλλιεργεί… παρατηρώντας τη φύση! Τη λένε Χριστίνα, αλλά οι φίλοι τής έχουν δώσει ακόμη τρία ονόματα: Τερψιχόρη, Δήμητρα και «Η γυναίκα με τα γεμάτα χέρια».  Το πρώτο, γιατί τέρπει τις ψυχές και το δεύτερο από το Δη (δωρικό τύπο της λέξης Γη) και Μήτηρ, που σημαίνει Μητέρα Γη.  Όσο για το τρίτο, το ινδιάνικο, όπως θα καταλάβατε, της το έβγαλαν, επειδή κάθε φορά που επισκέπτεται αγαπημένα πρόσωπα, έχει πάντα να τους προσφέρει κάτι από τα προϊόντα της. Όταν πηγαίνει σε κάποιο σπίτι, δεν αγοράζει γλυκά ή άλλα δώρα. Προτιμά ένα καλάθι με φρέσκα κηπευτικά από το μποστάνι της, ένα σακουλάκι με ρίγανη, μέντα ή φασκόμηλο, ένα βαζάκι μαρμελάδα που έφτιαξε από τα πορτοκάλια της. Αυτά, λέει, είναι δώρα στα οποία έχεις αφιερώσει χρόνο για να γίνουν, έτσι τιμάς περισσότερο αυτόν στον οποίο τα προσφέρεις. Άλλωστε, η Χριστίνα Καραλέκα - Ντονά είναι άνθρωπος της αυτάρκειας. Δηλαδή, καταναλώνουμε ό,τι παράγουμε. «Εγκαταλείψαμε τη ζωή της αυτάρκειας και φτάσαμε στη ζωή της εξάρτησης. Είμαστε εξαρτημένοι. Καθόμαστε μπροστά σ’ ένα απρόσωπο ράφι και χαζεύουμε προσπαθώντας να αποφασίσουμε τι θα πάρουμε» λέει. Αυτή είναι η φιλοσοφία της, γι’ αυτό και στο κτήμα που καλλιεργούν με τον άντρα της, τον Βασίλη, στο χωριό Ηλέκτρα της Μεσσηνίας, έχουν τα πάντα. Η ίδια είναι και μέλος της εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι», που προωθεί τη συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών. Από ντόπιες ποικιλίες είναι και οι σπόροι που φυτεύει στον κήπο της. Όλα είναι χρήσιμα Ζούσαν μόνιμα στην Καλαμάτα, αλλά από τότε που εκείνη και ο σύζυγός της συνταξιοδοτήθηκαν, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου το περνούν στο χωριό. Εκεί, η Χριστίνα εφαρμόζει τη φυσική καλλιέργειά της. «Δεν οργώνω τον κήπο, δε χρησιμοποιώ βέβαια λιπάσματα, ούτε φυτοφάρμακα, και προσπαθώ όσο το δυνατόν να υπάρχουν όλα τα είδη φυτών. Όταν θέλω να ξεβοτανίσω, δεν κάνω κρανίου τόπο. Πρώτον, γιατί μεγαλώνοντας το κάθε φυτό ανθίζει, ρίχνει το σπόρο και έχω τη συνέχεια, έχω δηλαδή πάντα άγρια χόρτα. Επίσης, ποτέ δεν ξέρεις αν το χορτάρι ή το βότανο που βγάζεις, συμπληρώνει κάποιο άλλο ή καταπολεμά κάποια ασθένεια στον κήπο, αφού η ίδια η φύση είναι γιατρός. Όσο περισσότερα είδη χλωρίδας και πανίδας έχουμε μέσα, τόσο το καλύτερο. Για μένα είναι ευλογία ο κήπος να έχει όσο πιο πολλά έντομα γίνεται και να τον επισκέπτονται όσο το δυνατόν περισσότερα πουλιά. Όταν είδα την πρώτη δεκαοχτούρα να κατεβαίνει στο πηγάδι για νερό ή τα πρώτα βατραχάκια να πηδάνε μέσα στον κήπο, τρελάθηκα από τη χαρά μου! Η φύση φροντίζει την ισορροπία. Εγώ δεν έχω να κάνω απολύτως τίποτα» μας λέει η Χριστίνα. «Έτσι λειτουργώ και δεν αρρωσταίνουν τα φυτά μου. Με ρωτάνε, ας πούμε, πώς αντιμετωπίζω τους μύκητες. Τους απαντώ ότι δεν έχω μύκητες. Με ξαναρωτάνε πώς αντιμετωπίζω την κάμπια, που πέρυσι, στην ντομάτα, θέρισε σχεδόν όλη τη Μεσσηνία. Τους λέω ότι δεν έχω κάμπια». Όσο για το μυστικό της: «Γύρω γύρω στη μάντρα, τοποθετώ εντομοπαγίδες. Δε σκοτώνουν τα έντομα, γιατί δε θέλω να τα σκοτώσω, αλλά μόνο να τα απωθήσω. Βάζω, λοιπόν, κούτσουρα, τα οποία είναι λιγάκι σάπια, όπου πάνε τα έντομα, κάνουν φωλιές και γεννάνε. Αυτά τα παίρνω την άνοιξη και τα απομακρύνω, τα μεταφέρω στο βουνό, όπου δεν ενοχλούν κανέναν. Επίσης, κρεμάω γλάστρες από τα δέντρα και βάζω μέσα χόρτα για να πηγαίνουν τα έντομα εκεί να φωλιάζουν». Η γνώση των παλιών «Πώς τα μάθατε όλα αυτά;» τη ρωτάμε, κι εκείνη απαντά πολύ απλά: «Από την προφορική παράδοση που χάνεται. Χρωστάω πάρα πολλά στη μητέρα και τη γιαγιά μου. Δυστυχώς, δεν έχουμε δώσει τη σημασία που πρέπει στους ανθρώπους της μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτοί κουβάλησαν μέχρι σήμερα την εμπειρία. Οι περισσότεροι δεν ήξεραν γράμματα, δεν είχαν μετεωρολογικό δελτίο, που κι εγώ δεν το κοιτάζω ποτέ, γιατί δε μ’ ενδιαφέρει. Βγαίνω έξω και ανάλογα με το τι θα δω, θα αντιμετωπίσω τη μέρα μου. Αυτοί οι άνθρωποι στηρίχθηκαν στην εμπειρία και την παρατήρηση. Έχει πολύ μεγάλη σημασία αυτό. Να καθίσεις εκεί, σ’ ένα σκαμνί μέσα στον κήπο, και να παρατηρείς τα έντομα πώς κινούνται, τα πουλιά, να βλέπεις τα φυτά πώς συμπεριφέρονται. Η φύση σου δίνει τα πάντα, αλλά έχουμε καταλάβει το ένα εκατομμυριοστό του εκατοστού. Το υπόλοιπο είναι άγνοια. Εγώ δεν ξέρω τίποτα. Κάθε μέρα είναι και μια μικρή ανακάλυψη, ένα μικρό βήμα. Παρατήρησε! Πήγε κάτι στραβά; Ψάξε να το βρεις. Και παρατήρησε πάλι. Σκέψου. Τι έγινε; Γιατί δε μου βγήκαν οι ντομάτες; Μήπως τις φύτεψα βαθιά;». Καθώς συζητάμε, μας δείχνει τα σακουλάκια με τους σπόρους, που λίγο νωρίτερα μας έχει χαρίσει: Ντομάτα Μήλο και Μελιτζάνα Φλάσκα. «Αυτοί οι σπόροι είναι παλιοί. Η ποικιλία ντομάτας είναι τουλάχιστον 100 χρόνων. Μου την έδωσε ένας ξάδελφός μου, που έμενε στο χωριό και την είχε από τον παππού του. Η ντομάτα «μήλο» δεν έχει χαρακιές, έχει ένα ελαφρύ κίτρινο χρώμα γύρω από τη βάση του κοτσανιού, είναι παχύσαρκη, εύγευστη, αρωματική, έχει όλα τα στοιχεία εκείνα της παλιάς ντομάτας, που, όποιος έχει δοκιμάσει, θα τα ξαναβρεί. Θα πει ότι έφαγε μια ντομάτα σαν του παππού ή της γιαγιάς του. Και η μελιτζάνα το ίδιο, είναι παλιά ποικιλία «φλάσκα» από τον Μελιγαλά. Είναι η στρογγυλή, που συνήθως την κάνουμε γεμιστά». «Από χέρι σε χέρι…»Η Χριστίνα έχει μαζέψει πολλούς ντόπιους σπόρους και συνεχίζει να συλλέγει. «Αυτή την εποχή ψάχνω για γλυκά λούπινα. Σύμφωνα με αναφορά του Διοσκουρίδη, στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχαν πικρά και γλυκά λούπινα. Θα τα βρω, δε βιάζομαι. Άμα θέλεις κάτι πολύ, σου έρχεται» μας λέει, ενώ προσθέτει αναφερόμενη στην κοινότητα «Πελίτι»: «Στο Μεσοχώρι Παρανεστίου Δράμας το «Πελίτι» έχει ένα κομμάτι γης, με συνεργασία του Δήμου. Εκεί γίνεται η γιορτή μας. Πριν, διοργανωνόταν στο Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού στον Κίσσαβο, όπου επίσης οι μοναχές κάνουν καταπληκτική δουλειά. Είναι μια ολοήμερη γιορτή, που διεξάγεται κάθε χρόνο, το πρώτο Σάββατο μετά το Πάσχα. Οι καλλιεργητές - υποστηρικτές του Πελίτι, φέρνουν τους σπόρους τους σε φακελάκια. Στην είσοδο, δίνουμε από πέντε κουπόνια σε κάθε επισκέπτη και αυτός έχει δικαίωμα να διαλέξει πέντε φακελάκια με σπόρους από όποιον παραγωγό θέλει. Το 2011 μοιράσαμε 15.000 φακελάκια. Το σύνθημά μας είναι «από χέρι σε χέρι και από καρδιά σε καρδιά». Οι σπόροι είναι ζωή και η ζωή δεν πουλιέται, χαρίζεται. Το μόνο που πωλείται, είναι το περιοδικό του Πελίτι, που βγαίνει κάθε χρόνο. Μέσα εκεί υπάρχουν οι πάντες, τι καλλιεργεί ποιος, τι ζώα έχει, τηλέφωνα για επικοινωνία, κ.λπ.». Στα πρότυπα του «Πελίτι», πρόσφατα στην Καλαμάτα, δημιουργήθηκε η ομάδα «Ανώνυμοι Σποροφύλακες». «Κάναμε αυτή την ομάδα, με την οποία πραγματοποιήσαμε μια γιορτή στην Αλαγονία, όπου έγινε ανταλλαγή σπόρων, δώσαμε και πήραμε. Από αυτούς τους σπόρους, κάποιους θα φυτέψουμε φέτος, για να βγάλουμε τις ποικιλίες προς τα έξω και να μοιράζονται». Για τις 4 Μαρτίου έχει προγραμματιστεί παμπελοποννησιακή εκδήλωση στο Γύθειο, υπό την αιγίδα του Πελίτι. Αντίστοιχες συναντήσεις, που θα περιλαμβάνουν και προσφορά ή ανταλλαγή σπόρων, σχεδιάζονται για τον Απρίλη στην Πάτρα, αλλά και στο Ακριτοχώρι της Κορώνης. ΠληροφορίεςΚοινότητα Πελίτι: www.peliti.gr Ανώνυμοι Σποροφύλακες: www.kalamatafreespace.gr  Της Μαρίας Νίκα για την εφημερίδα ΘΑΡΡΟΣ